Toren van Poelwijk
Aan de groene zuidkant van het dorp Gendt stond eeuwenlang kasteel Poelwijk. Nu resteert hiervan bovengronds alleen nog de markante vijftiende-eeuwse poorttoren. Toen na zware schade in de Tweede Wereldoorlog ook deze toren dreigde te vervallen, greep Geldersche Kasteelen in en redde zo de laatste tastbare herinnering aan het middeleeuwse kasteel.
Toren van Poelwijk in hoogtijdagen
De vermoedelijke naamgever van het kasteel was de familie Van Poelwijk, vanaf 1275 een bekend geslacht in Gendt. De oudste vermelding van het kasteel dateert echter pas uit 1441, toen het huis als Gelders leen werd bewoond door de familie Collart. Door de eeuwen heen kwam het huis steeds weer in handen van andere families, waaronder in 1551 opnieuw de familie Van Poelwijk.
Toen Johan Maurits van de Poll het kasteel in 1702 via vererving in bezit kreeg, bestond het uit de huidige toren met een aanbouw, zoals te zien op een tekening uit 1732 door Cornelis Pronk. De hoofdburcht was toen al gesloopt en de poorttoren omgebouwd tot woontoren. Van de Poll liet in het benedenvertrek bijzondere trompe l’oeil muurschilderingen aanbrengen. Het zijn voorstellingen van onder meer een tempeltje met doorkijkjes op een landschap en beelden van Geloof, Hoop en Liefde.
In 1864 liet de toenmalige eigenaar, de familie Breunissen, de huidige boerderij naast de toren op het omgrachte binnenterrein bouwen. De aanbouw van de toren moest daarvoor plaats maken.
Toren van Poelwijk in verval
In 1940 zijn aan de Toren van Poelwijk nog herstelwerkzaamheden uitgevoerd. Enkele jaren later, in de winter van 1944-1945, werd de toren echter zwaar verwoest. Daar kwam na de oorlog nog eens flinke stormschade bovenop, waardoor de toren zwaar gehavend overbleef. De kap was verwoest en ook een complete hoek was weggeslagen.
Toen de familie Breunissen het huis in 1959 aan de Stichting Vrienden der Geldersche Kasteelen schonk, werd direct met het herstel van de toren gestart. De achttiende-eeuwse tekeningen van Cornelis Pronk vormden hierbij het uitgangspunt. Opnieuw werden een tentdak, een schoorsteen en dakkapellen aangebracht, zoals deze op de tekeningen te zien waren. In 1960 was het restauratiewerk reeds voltooid.
Archeologen deden in dezelfde periode onderzoek op een deel van het terrein.
Daarbij kwamen in de voormalige gracht de fundamenten van een dertiende-eeuwse woontoren aan het licht. Ook werden andere resten van het voormalige kasteelcomplex aangetroffen, waaronder een vijftiende-eeuwse fundering op spaarbogen, restanten van een latere ringmuur en sporen van twee bruggen.
Zonder de zorg van Geldersche Kasteelen was de Toren van Poelwijk op den duur ongetwijfeld ook eenzelfde ondergronds lot beschoren.
Toren van Poelwijk vandaag de dag
Geldersch Landschap & Kasteelen is nog altijd eigenaar van de Toren van Poelwijk en spant zich in voor de instandhouding ervan. Tijdens de jaarlijkse Open Monumentendag is de toren te bezichtigen. Ook de restanten van de bijzondere achttiende-eeuwse muurschilderingen zijn dan te zien.
Het omringende oude kasteelterrein is in particulier bezit en is daardoor niet te bezoeken. Het terrein bevat naast de Toren van Poelwijk een monumentale boerderij en enkele oude bomen. Ook is er een particuliere B&B-studio gevestigd, waar het mogelijk is om bijzonder te overnachten, met zicht op de eeuwenoude poorttoren.
